حمل و نقل هوشمند در شهر الکترونیک

Intelligent transportation system حمل و نقل هوشمند یا ITS ) Intelligent transportation system) به معنی استفاده و بهکارگیری فناوریهای نوین (ازقبیل رایانه ارتباطات، سیستمهای کنترل و ...) به منظور ارتقای سطح ایمنی، کارآیی و ارزانی در حمل و نقل است که برای شیوههای مختلف حمل و نقل از قبیل جادهای، ریلی، هوایی و دریایی قابل تعمیم است. افزایش تسهیلات حمل و نقل به دلیل نیاز به سرمایهگذاری کلان و زمان زیاد اجرا و پیادهسازی همواره با محدودیتهای گستردهای روبرو بوده است. بنابراین، به منظور غلبه بر این مشکلات و با توجه به این که حل محدودیتهای مذکور با روشهای سنتی غیرممکن است، از دهه 1980 میلادی، سیستمهای حمل و نقل هوشمند درتمامی کشورها مورد توجه قرار گرفت.

ساختار سازمانی ITS به دو بخش ایجاد زیر ساخت و اجرا تقسیم بندی میشود ولی در برخی از کشورها مانند کانادا دولت مرکزی فقط امور مربوط به حمل و نقل،تحقیق، هدایت و نظارت را انجام می دهد و وظایف اجرا به موسسات وابسته به دولت و یا خصوص واگذار میشود.

سیستمهای هوشمند با استفاده از سیستمهای الکترونیکی، سیستم سنتی و ناکارآمد فعلی اطلاعات جادهای را تغییر میدهند؛ این سیستمها با استفاده از فناوری مخابرات، الکترونیک، سخت افزار و نرم افزار کامپیوتر و با بهرهگیری از شیوهای نوین علم مدیریت و برنامهریزی سیستمها باعث افزایش ضریب ایمنی در سفر، اطلاع رسانی جامع به مسافران، اطلاعرسانی به رانندگان، کنترل تردد، کاهش تصادفات، کاهش مصرف انرژی، افزایش کیفیت ها و . . . می شود.مهمترین دستاورد این سیستمها بهبود برنامهریزی و زمانبندی حمل و نقل بهبود و ارتقای مدیریت حمل و نقل افزایش رضایت مشتریان و ذینفعان از بخش، ارتقای ظرفیت جادهها و بزرگراهها و کاهش ترافیک و تصادفات است.

در کشورهای جهان سومی و غیر صنعتی منجمله ایران، ساماندهی به ترافیک با استفاده از روشهای سنتی انجام میگیرد. محورهای اصلی ساماندهیهای سنتی در سالهای اخیر عبارت بوده اند از:

*) ساخت آزادراهها و بزرگراهها

*) تعریض راههای موجود

*) محدود نمودن ترافیک

*) افزایش ناوگان حمل و نقل عمومی

هریک از روشهای فوق محدودیتهایی دارند که در نتیجه توانایی خود را درجهت حل مشکلات ترافیک از دست دادهاند و نیاز به سیستمهای هوشمند احساسی میگردد.

مزایای استفاده از ITS

* کاهش ترافیک و بهبود حرکت

* افزایش امنیت

* افزایش راندمان

* کاهش مصرف انرژی و آلودگی محیط زیست

* برطرف نمودن محدودیت منابع مالی و محیط

* قابل رقابت شدن تولید

* تولید آمارهای بد روز ترافیکی

* کارآفرینی در جهت تکنولوژیهای پیشرفته

خدمات ITS

یکی از مهمترین خدمات ITS اطلاعرسانی به مسافر با سیستمهای پیشرفته اطلاعرسانی (ATIS) برای انجام سفرهای مختلف هستند. این سیستمها اطلاعات مورد نیاز را در اختیار مسافران قرار میدهند تا سفر در حد ممکن ایمن کارا راحت و خوشایند باشد. اطلاعات مزبور که هم میتواند قبل از سفر و هم در طول سفر به مسافر منتقل گردد.

سبب میگردد قابلیت پیشبینی و انتخاب مسیر توسط مسافر افزایش یابد و تصمیمگیری درباره نحوه انتخاب نوع وسیله نقلیه با سهولت بیشتر میسر گردد. همچنین در اختیار نهادن اطلاعات متنوع به رانندگان در داخل وسیله آنها باعث میشود شبکه راهها را با کارآیی بیشتری مورد استفاده قرار دهند.

از دیگر خدمات ITS عبارتند از:

* پرداخت الکترونیکی

* بایگانی اطلاعات

* کنترل و ایمنی خودروها

* بهینه سازی جریان ترافیک و روانسازی حرکت

* مدیریت و کنترل حوادث

* پشتیبانی و مدیریت وسائل نقلیه امدادی

* مدیریت اخذ الکترونیکی عوارض، هزینه پارکینگ، خرید و رزوانسیون بلیط و . . .

* مانتیورینگ و کنترل حمل و نقل سنگین

* مدیریت و پشتیبانی عابر پیاده و . . .

از اواخر دهه ** میلادی پروژههای گستردهای در خصوص ITS در سطح جهانی به اجرا در آمده که از آن جمله میتوان به پروژههای سستم راهنمای الکترونیکی مسیر (ERGS) ، سیستم کنترل ترافیک شهری ( (UTCS، سیستم راهنمای سبقت ( (PASو . . . اشاره نمود. در طی سالهای اخیر کشورهای زیادی از جمله ژاپن اتحادیه اروپا،کره،استرالیا، مالزی، سنگاپور و . . . اقدام به تشکیل ساختار سازمانی ITS در جهت ارتقای سطح کیفی خدمات حمل و نقل و افزایش ایمنی نموده اند.

* بلژیک:

شهرداری بروکسل برای رفاه حال استفاده کنندگان از ناوگان حمل و نقل عمومی و ترغیب شهروندان به استفاده از اتوبوس، سیستم اطلاعرسانی را در اتوبوسها به اجرا گذاشته است.

* برزیل:

در کوریتیای برزیل حدود یک هزار و 100 اتوبوس، انجام 12هزار سفر روزانه، 3/1 میلیون نفر را جابجا میکنند. به عبارت دیگر، ** درصد از کل تقاضای حمل و نقل شهری را پاسخ میدهند. در نتیجه امروزه پنج روش مختلف هوشمند برای بهرهگیری از سیستم حمل و نقل عمومی طراحی شده است.

* اتریش:

با بهکارگیری شاخصهای جدید و پیشرفته در شهر گراتز اتریش، اطلاعات ترافیکی از منابع مختلف جمعآوری، پردازش و ترکیب میشود و در نهایت در اختیار شهروندان، و رانندگان حرفهای قرار میگیرد. این اطلاعات ترافیکی را میتوان ازطریق اینترنت در خانه، بر رویPDA ها، تلفنهای همراهویاداخلخودروبااستفادهازسیستمهای کامپیوتری به دست آورد.

* شهر الکترونیک بوستون:

شهر بوستون مرکز ایالت ماساچوست بوده و درشمال ایالات متحده واقع شده است. در این شهر یک کتابخانه تحقیقاتی حاوی 750000جلد کتاب وجود دارد موسسه تکنولوژی ماساچوست معروف به MIT که از معروفترین دانشگاه های جهان است در این شهر قرار دارد. وب سایت شهر بوستون ، مأموریت آشکار«انتقال محتوای خوب به شهروندان» را عهدهدار است و شهروندان میتوانند به دامنه وسیعی از اطلاعات از رویههای کاری و مرور گزارشات بازرسی گرفته تا اطلاعات گردشگری و وظایف شهروندان در قبال شهر دسترسی داشته باشند.

در این شهر الکترونیکی , شهروندان میتوانند جواز توقف در جاهای ممنوعه شهر را دریافت نمایند و با واردکردن شماره گواهی نامه و همینطور شیوه پرداخت تکمیل فرم ثبت نام جوازی را بر اساس مقررات شهر مزبور برای یک توقف سه روزه گرفته و فرم ثبت نام کسب کنند.

در کشور ایران، از مهمترین مزایای بهکارگیری ITS از سوی مدیریت شهری، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

* ایجاد روانی و یکنواختی در حرکت وسایل نقلیه

* کاهش فاصله زمانی بین دو وسیله نقلیه متوالی

* اطلاع رسانی به موقع به راننده در زمان انتخاب مسیر

* هماهنگی بین ارگانهای مختلف در زمان انتخاب مسیر

* هماهنگی بین زیرسیستمهای مرتبط با کنترل ترافیک

* ساماندهی حمل و نقل مسافر و بار

* جمعآوری خودکار عوارض

* مدیریت تقاضای حمل و نقل

* افزایش کنترل و نظارت بر شرایط ترافیک و جاده

* ارائه خدمات در موارد اضطراری

* اطلاعرسانی به مسافران