1- حقوق شهروندان در شهرهای الکترونیکی
در عصر اطلاعات و متناسب با اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله و با تلاش روزافزون دولت و تمامی آحاد جامعه برای شکل‌گیری جامعه اطلاعاتی و جامعه دانش پایه، به سمت کشوری حرکت می‌کنیم که در آن، مفهوم شهروندان به افرادی اطلاق می‌گردد که مسئولیت‌پذیر، پاسخگو و فعال، کمک‌دهنده و دارای نقشی مؤثر در فرآیند توسعه ملی بوده و منفعل، ساکن و مددجو نباشند. از این رو حصول اطمینان از کاربرد فناوری اطلاعات در همه ابعاد زندگی و سیستم‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موجب تحولی بزرگ در شیوه زندگی، کار و فعالیت آنها و از حقوق اساسی هر شهروندی به حساب می‌آید.
در چنین جامعه‌ای، توانمندی شهروندان در پردازش، ذخیره، انتقال، تولید و به‌کارگیری داده، اطلاعات و دانش از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. در سایه تحقق حقوق ملت در چنین جامعه‌ای، افراد شایسته، با مهارت، دارای شوق و انگیزش، پاسخگو و نوآور می‌تواند در ارتقاء سطح کیفیت زندگی فردی و اجتماعی یک شهر و حتی کشور وظایف بزرگی را به عهده گیرد. این‌گونه شهروندان قادرند در بازار جهانی فعالیت نموده و به مبادله ثروت و دانش خود به دور از هر‌گونه محدودیت جغرافیایی، فیزیکی و اقتصادی در کوتاه‌ترین زمان و در هر مکانی مشغول شده و شکل‌دهنده اقتصادی متنوع، توأم با افزایش قدرت رقابت باشند. جامعه‌ای که در آن با رعایت حقوق و قوانین الکترونیکی حاکم بر فضای دیجیتال، قدرت جذب دانش و استعداد از اقصی نقاط جهان نیز امکان پذیر می‌گردد. از این رو دسترسی به جامعه اطلاعاتی در سطح ملی و منطقه‌ای و توسعه دولت الکترونیکی با ایجاد شهر های الکترونیک و کاهش زمان و هزینه ارائه خدمات به شهروندان نیازمند فراهم آوردن فرصت‌های برابر، عادلانه و امن اطلاعاتی برای همه شهروندان توام با رعایت حقوق فردی و اجتماعی آنان است.
2- تعامل خانواده و شهر الکترونیکی
زندگی در شهر الکترونیکی، مطالعه و افزایش اطلاعات و مهارت‌های تک تک شهروندان و به خصوص والدین و خانواده‌ها را می‌طلبد، چرا که این خانواده‌ها هستند که نهایتا به عنوان کاربران سیستم در جهت تامین نیازهای خدماتی خود به سایتها و پورتال‌های شهر الکترونیک مراجعه می‌کنند. از این رو خانواده‌ها لازم است در خصوص محاسن و عیوب رسانه‌های الکترونیکی، راهنمای خوب و موثر و به روزی برای فرزندانشان باشند. آنچه باید در تعامل خانواده‌ها و شهر الکترونیک و دنیای مجازی در نظر گرفت، آشنایی والدین با آسیب‌هایی است که احتمال دارد فرزندان را در استفاده از دریای بیکران اطلاعات الکترونیکی دچار مشکل نماید.
از جمله چالش‌های اساسی گسترش فناوری ارتباطات در‌جهان – به خصوص کشورهای در حال توسعه - آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی است. قرار گرفتن در معرض فرهنگ‌های گوناگون، آزادی‌های زیاد در یک دورة زمانی نسبتاً کوتاه و امکان دسترسی به اطلاعات غیراخلاقی گوناگون از طریق اینترنت، برخی از نمونه‌های این خطرها است. در کشورهای در حال توسعه، از جمله کشورما، بنابر شرایط فرهنگی و اجتماعی، احتمال آسیب‌پذیری زیادی در اثر تعامل گسترده با دیگر فرهنگ ها وجود دارد. به رغم پیشرفت‌های حاصل شده در سازوکارهای امنیتی و کنترلی در اینترنت، قابلیت‌های کنترلی در این گونه موارد کم‌تر مؤثر واقع می‌شوند. بنابراین توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی کشورها یا مناطق جغرافیایی خاص قبل از ایجاد شهر الکترونیک و آماده کردن خانواده‌ها از بعد فرهنگی ، اجتماعی و اخلاقی و حتی پزشکی ضروری است .
3- تدوین و اجرای قوانین و مقررات شهرهای الکترونیکی
جهت برپایی و ایجاد شهر الکترونیک، علاوه بر تدوین و اجرای قوانینی مناسب در جهت تحقق دولت الکترونیک، لازم است قوانین ویژه‌ای خصوصا در جهت رعایت استاندارهای امنیتی تدوین و تنظیم گردد. به طوری که متناسب با نیازها و ویژگیهای هر شهر الکترونیک ارائه شده باشد. این قوانین و مقررات از سوی دولت در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی قابل بررسی است. قوانین مربوط به جرائم الکترونیکی، حریم خصوصی، جریان آزاد اطلاعات، حقوق مصرف‌کنندگان و قوانین تجارت الکترونیک از مهم‌ترین آنها هستند. همچنین سازمان‌ها و کسب و کارهای خصوصی که از شبکه‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی استفاده می‌کنند، دارای سیاست امنیتی هستند. اجرای سیستم‌های مدیریت امنیـت اطلاعات و پیاده‌سازی استانداردهای مربوطه - مانند ISO17799 - برای سازمان‌ها ضروری است. حتی خانواده‌ها و شهروندان الکترونیک نیز برای کاهش آسیب‌های امنیت اطلاعات، برای خود و خانواده سیاست‌ها و روال‌های امنیتی در نظر می‌گیرند، مانند کنترل‌های والدین روی استفاده کودکان از کامپیوتر و اینترنت.
4- بزهکاری و جرایم در شهرهای الکترونیکی
فضای یک شهر الکترونیک، فضایی مجازی است، فضایی که در آن برخی افراد با نیت خرابکاری یا سوء استفاده - مثلاً سوء استفاده مالی - اقدام به اجرای حمله‌های امنیتی می‌کنند. به این اقدامات "جرایم الکترونیکی" می‌گوییم. هدف ایجاد امنیت اطلاعات در شهر الکترونیک جلوگیری از وقوع این جرایم و کاهش اثرات منفی آنها است. سابقه جرایم الکترونیک به سابقه استفاده از کامپیوترها بر می‌گردد. آنچه تازگی دارد گسترش وسیع تجهیزاتی است که توان محاسباتی و ارتباطی بالایی دارند و در انواع فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی در شهرهای جدید، بصورت یک رکن اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. امروزه حجم وسیعی از اطلاعات مهم در شبکه‌ها جریان دارند و تعداد بسیار زیادی کاربران مختلف که عمدتاًٌ هیچ آموزشی در زمینه امنیت ندیده‌اند. هر شهروند در شهر الکترونیک مجاز است از زیرساخت های اطلاعاتی به عنوان یک امکان عمومی استفاده نماید و همین واقعیت است که منجر به بروز جرایم الکترونیکی در شهرهای الکترونیک می‌شود. از جمله شایع‌ترین جرایم در زمینه امنیت اطلاعات در شهرهای الکترونیک، می‌توان به مواردی همچون حملات ویروسی، دسترسی‌های غیرمجاز، دزدی اطلاعات محرمانه و خصوصی افراد و مسائل مربوط به کامپیوترهای قابل حمل... اشاره نمود.
5- رفاه اجتماعی و امنیت اجتماعات در شهرهای الکترونیکی چگونه است؟
مزایای الکترونیکی شدن از جمله سرعت و دقت بالاتر و کاهش هزینه‌های سربار، باعث گسترش شهرهای الکترونیک شده است. در مقایسه با زندگی کنونی، یک شهروند الکترونیک از سطح رفاه اجتماعی بالاتری برخوردار است. به طور خلاصه از جمله مواردی که شهروند الکترونیک را از شهروند عادی متمایز می‌کند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود؛
یک شهروند الکترونیکی در قیاس با یک شهروند سنتی از مزایای زیر برخوردار است؛
• شهروند الکترونیکی، مهارت استفاده از کامپیوتر و اینترنت را دارد و به همین جهت، با اعتماد به نفس بیشتری در عصر اطلاعات و ارتباطات به حیات خود ادامه می‌دهد.
• شهروند الکترونیکی، توانایی استفاده از فناوری‌های ارتباطی نوین، از قبیل پست الکترونیکی، گپ‌زنی و ... را دارا بوده و در هر لحظه از شبانه‌روز می‌تواند با هر یک از دوستان یا آشنایان خود ارتباط برقرار کند.
• شهروند الکترونیکی، به روز زندگی می‌کند، زیرا قادر است آخرین اطلاعات، اخبار، کالاها و نرم‌افزارها را در چند دقیقه از طریق اینترنت جستجو کرده و به دست آورد.
• شهروند الکترونیکی، سفرهای مفرح‌تری انجام می‌دهد؛ زیرا کلیه مراحل سفر را از قبل، به کمک اینترنت برنامه‌ریزی کرده است.
• استخدام شهروند الکترونیکی آسان‌تر است، چرا که از طریق اینترنت به راحتی از فرصت‌های شغلی موجود آگاه می‌شود.
• کاهش جدی ترافیک شهری به واسطه عدم نیاز به عبور و مرور شهری جهت انجام اموری همچون خرید های روزمره، کارهای بانکی و ... • کاهش جدی آلودگی هوا با توجه به کاهش عبور و مرور شهری
• افزایش سرعت کارها با استفاده بهینه شهروندان از کل زمان مفید در شبانه روز
• صرفه‌جویی در انرژی مفید شهروندان و عدم نیاز به صرف انرژی در مسیرهای رفت و آمد
• ارتقای روحیه مثبت شهروندان به واسطه افزایش راندمان آنها از نظر زمان و انرژی
• افزایش سطح رفاه و آسایش همگانی
• دستیابی به عدالت اجتماعی همگانی با توزیع عادلانه و یکسان خدمات و اطلاعات
• افزایش سرعت توسعه و پیشرفت کشور
• ارتقای متوسط سطح فرهنگی و علمی شهروندان
ناگفته نماند که تحقق تمامی موارد ذکر شده، در سایه سیستمی امن از تبادل اطلاعات در فضای الکترونیک صورت می پذیرد که در قسمتهای قبلی بدان اشاره شد.
6- مقوله امنیت در شهر الکترونیک
همان‌گونه که می‌دانید در یک شهر الکترونیک که ثمره و میوه توسعه دنیای اطلاعات است، کلیه مراکز دولتی و خصوصی با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و از طریق شبکه‌های متعدد با هم در ارتباط می‌باشند تا بدین وسیله امکان انجام فعالیتهای بانکی، تبادلات مالی و تجاری، بهداشتی، آموزشی و خدماتی را به صورت الکترونیک و برخط برای تمامی شهروندان در کلیه اوقات شبانه‌روز فراهم آورند. این مهم زمانی تحقق می‌یابد که اطلاعات به صورت مطمئن، با صحت و سقم کامل و با حفظ امنیت و محرمانگی منتقل، نگهداری و یا در دسترس افراد قرار گیرد.
به طور کلی، امنیت یکی از بنیادی‌ترین و اساسی‌ترین مواردی است که به سبب وجود سیستم‌های اطلاعاتی مختلف، امکان دسترسی‌های از راه دور به اطلاعات، اشتراک اطلاعات و وجود داده های محرمانه و حساس شهروندان و کسب و کارها در شهر الکترونیک، توجه مدیران و بانیان آن را از یک سو و شهروندان را به عنوان کاربران الکترونیکی این امکانات از سوی دیگر به خود جلب کرده است. در این راستا تدابیر متفاوتی در رده های مختلف دولت مردان، کارشناسان و محققان فناوری اطلاعات از جمله ترویج فرهنگ آشنایی شهروندان با تدابیر امنیتی در فضای الکترونیک و افزایش آگاهی آنان از این مسائل، ایمن سازی بستر فناوری اطلاعات و رعایت استاندارهای امنیتی مناسب، ایمن‌سازی مکان و نحوه نگهداری اطلاعات و طراحی نرم‌افزارها و محیط های ایمن جهت استفاده از امکانات الکترونیکی و اینترنتی و ... را می‌توان نام برد.
از آنجا که مسئولیت بخش عمده‌ای از زیرساخت‌ها و سیاست‌ها و بررسی مسائل امنیتی در شهر الکترونیک، وابسته به دولت‌ها است، لذا این امر در جهت تحقق دولت الکترونیک نیاز به توجه و تدابیر ویژه‌ای دارد.
خوشبختانه اهمیت مقوله امنیت در فضای الکترونیکی تا جایی است که در سند راهبردی پیشنهادی نظام جامع فناوری اطلاعات کشور نیز به عنوان یکی از عوامل بسیار مهم، بدان پرداخته شده، به گونه‌ای که اقداماتی چون:
• ایجاد امنیت جامعه، خانواده و اشخاص در استفاده از خدمات الکترونیکی از طریق وضع قوانین مورد نیاز برای حفظ امنیت جامعه، خانواده و اشخاص،
• طراحی و به کارگیری سازوکارهای امنیتی و حفاظتی برای حفظ امنیت جامعه، خانواده و اشخاص در فضای الکترونیکی،
• آموزش شهروندان به رعایت نکات ایمنی در فضای الکترونیکی،
• بهره‌گیری از رمز و کدگذاری به صورت گسترده در راستای صیانت از حقوق شهروندان.
• برقراری امنیت فضای الکترونیکی تبادل اطلاعات کشور با استقرار نظام مدیریت و راهبری امنیت فضای تبادل اطلاعات کشور،
• استانداردسازی محصولات و سازوکار امنیت حوزه فناوری اطلاعات،
• توسعه و تقویت صنعت بومی امنیت فناوری اطلاعات،
• ایجاد نظام پیشگیری و مقابله با تهدیدات مختلف در این حوزه،
• سهولت ایمنی و امنیت جهت شبکه‌های پرسرعت و کارآمد
همه و همه از جمله موارد مهمی هستند که در این سند، جهت صیانت از امنیت شهروندان کشور عزیزمان در فضای الکترونیک و تحقق هر چه بهتر دولت الکترونیکی‌ای امن و ایمن که پیش نیاز ایجاد شهرهای الکترونیک می‌باشد، مورد توجه قرار گرفته است که این مساله خود حاکی از حیاتی بودن مساله حفظ امنیت در فضای الکترونیکی و به تبع آن شهر الکترونیک است.
نوشته شده توسط حامد عزیزخانی در دوشنبه 87/5/14 و ساعت 2:0 عصر | نظرات دیگران()
